Hayrat ve hasenat… Ne kadar da bilindik terimler. Yardım, bağış, hayır işleri… Duyduğumuzda gönlümüzün ısındığı, vicdanımızın rahatladığı kelimeler. Ancak, düşündüğümüzde işin içine girdiğimizde, bu kavramların arkasındaki derin gerçeklik ve toplumsal yapıyı sorgulamak gerekiyor. Ne kadar samimi, ne kadar gerçek bir yardımlaşma? Bu yazıda, hayrat ve hasenat kavramlarını sorgulayarak, bu iyi niyetli eylemlerin aslında ne kadar faydalı olduğu üzerine provokatif bir tartışma başlatacağım.
Toplum olarak hepimiz “hayır” kelimesini duyduğumuzda çok iyi hissederiz. Yardım yapmak, fakirlere gıda veya giysi sağlamak, bir okul inşa etmek veya bir okulda burs verme gibi eylemler “iyi işler” olarak değerlendirilir. Ancak, bu yardımların arkasında bazen daha büyük bir çıkar ilişkisi yatıyor olabilir mi? Yardımların ardında yalnızca sadaka verme isteği mi var, yoksa bu bir tür “sosyal pazarlama” mı?
Hayrat ve hasenat çoğu zaman, bir sorunu geçici olarak çözmeye yönelik eylemler olarak karşımıza çıkar. Mesela, bir cami inşa etmek, bir okulda burs vermek, bir kişiye para yardımında bulunmak… Bunlar anlamlı ve değerli işler, kuşkusuz. Ama bu yardım, problemi kalıcı bir şekilde çözüyor mu? Hayrat ve hasenat çoğu zaman, toplumsal yapının çözülmesi gereken derin sorunlarına değinmektense, “görünen kısmı” çözme eğilimindedir.
Bir yanda yardım ettiğini düşündüğümüz kişi için bir anlık rahatlama sağlarken, diğer yanda bu eylemler, sistemin eksikliklerini görmemizi engelleyebilir. Bir kişinin güncel ihtiyacını karşılayarak geçici bir çözüm sunduğumuzda, daha derin yapısal sorunları görmezden gelebiliriz. Aslında, hayır işlerinde sağlanan rahatlık, bazen toplumu daha az sorgulayıp daha az harekete geçirmemize yol açar. Bu kadar basit ve geçici çözümlerle, sistemin nasıl işlemeye devam ettiğini sorgulamak yerine, rahatlamamıza olanak verir.
Erkeklerin yardım ve hasenat konusundaki yaklaşımlarını daha stratejik ve problem çözme odaklı olarak görmek mümkün. Birçok erkek, yardımın sistematik bir şekilde yapılması gerektiğini savunur. Bu da genellikle daha geniş projeler ve organizasyonlar üzerinden gerçekleşir. Örneğin, bir köyde su kuyusu açmak veya okullara bilgisayar temin etmek gibi projeler, sadece bir anlık değil, sürdürülebilir bir çözüm önerir.
Kadınlar ise çoğu zaman empatik ve insana odaklı yaklaşırlar. Bu nedenle, kadınlar için daha kişisel, doğrudan etkileşimli yardımlar öne çıkabilir. Yardım yaparken insanın ruh halini, duygusal ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak, erkeklerin bakış açısının aksine, daha bireysel ve duygusal bir bağ kurma arzusunu içerir. Örneğin, bir kadının bir yetimi sevindirmek için gösterdiği özen ve ilgisi, daha somut projelerden çok, kişinin içinde bulunduğu zor durumu anlamaya yöneliktir.
Ancak bu farklı bakış açıları, bazı kritik soruları da beraberinde getiriyor: Yardım yaparken duygusal bağ kurmanın faydaları ve zararları nelerdir? Stratejik, uzun vadeli çözümler, duygu odaklı, kısa vadeli yardımlarla ne kadar denge oluşturur?
Burada kritik bir soru devreye giriyor: Yardım yapmak, insanların gerçek ihtiyaçlarını anlamak ve sistemdeki hataları düzeltmek yerine, geçici bir “ağrı kesici” mi sağlıyor? Yardım, bazen fakirliği, eğitimsizliği, sağlık sorunlarını bir tür “görünür kılma” işlevi görebilir, ancak bu, durumu değiştirme noktasında yeterli olur mu? Her şeyden önce, bu yardımların “sosyal yapıyı değiştirme” gücü ne kadar?
Örneğin, bir hayratın inşa edilmesi toplumun kültürel ve manevi yapısını güzelleştirirken, aynı zamanda insanların her an kendilerini iyilik yapmak zorunda hissetmelerine mi neden oluyor? Yardımlar, toplumdaki eşitsizlikleri ve sistemsel sorunları görmektense, yalnızca bir nevi sosyal “maskara” rolü mü oynuyor? Yardım yapmanın verdiği tatmin, bizi gerçekten daha iyi bir toplum olmaya yönlendiriyor mu, yoksa sorunları derinleştirmemize mi yol açıyor?
Yardım yapmak iyi bir şey mi, yoksa sadece vicdanımızı rahatlatma aracı mı? Yardım yapmak, toplumsal eşitsizliği kalıcı olarak çözebilir mi, yoksa bu eşitsizliklerin üstünü mü örtüyor? Gerçekten “yardım” etmek mi gerekiyor, yoksa toplumu daha adil hale getirecek yapısal değişiklikler mi yapılmalı?
Hayrat ve hasenat, sadece toplumsal yapıyı geçici olarak iyileştirmektense, kalıcı çözümler üretmek zorunda. Yardımın arkasında ne tür motivasyonlar var? Yardım eden kişi için bir tür “kurtarıcı” olmak mı, yoksa gerçek bir değişim için toplumu harekete geçirmek mi?
Hayrat ve hasenat, yalnızca gönüllü bir sorumluluk değildir; aynı zamanda derin toplumsal sorunların üzerini örtmemek için bir fırsattır. Ama bu fırsatı nasıl değerlendirdiğimiz, yapacağımız yardımların kalitesini belirleyecektir.